In November 2022 werd JM Boatworks (Harmen Vlot & Jan Asselbergs) benaderd door Sloeproeien Naarden voor de restauratie van een van haar roeisloepen. Wij zijn een jong scheepstimmerbedrijf dat reparaties en restauraties uitvoert aan houtwerk van en aan houten boten.
De sloep waar het om ging is een mooie Scandinavische eikenhouten spitsgat roeisloep met de naam Murk, gebouwd in 1932.
Bij de inspectie van de sloep bleek dat vrijwel alle spanten en beide kimwegers waren gebroken deze moesten allemaal vervangen worden. Later bleek ook dat een deel van de voorstevenbalk, de zetgang en het potdeksel in slechte staat waren.
Een voorwaarde van de roeivereniging was dat de roeiers zelf zouden meewerken met de restauratie. Voor alle partijen was dit een avontuur want we kenden elkaar niet en wisten niet of de roeiers naast roeien ook konden klussen. Samen met de roeiers zijn we in de avonduren en op zaterdagen aan de slag gegaan.
We hebben eerst de complete sloep leeggehaald, alle voetenbanken, doften, de doftwegers en de kimwegers gedemonteerd. Dit was het moment dat we erachter kwamen dat het potdeksel en de zetgangen opnieuw gemaakt moest worden. Deze delen waren niet meer te redden en door ze nieuw te maken hadden we ook direct de mogelijkheid om ze sterker te maken. De achterliggende gedachte was om meer kracht naar het water over te kunnen brengen en daarmee de prestaties van de boot te verbeteren. Na overleg met de mannen van Sloep Roeien Naarden zijn we vervolgens overgegaan tot het verwijderen van het potdeksel, de zetgangen en het middenzaathout (binnenkielbalk). Tijdens deze werkzaamheden werd ook steeds duidelijker dat een deel van de stevenbalk en stevenknie onderhevig waren aan houtrot en deze dienden gerepareerd te worden.
Toen de sloep geheel ontmanteld was hebben we met vuren balken tijdelijke verstevigingen in de breedterichting aangebracht zodat het verband in de boot bleef. Samen met het roeiteam zijn de spanten om en om verwijderd. Dit om en om verwijderen werd ook, net als de verstevigingsbalken, gedaan om de integriteit van de boot te behouden. De gehele huid werd van binnen schoongekrabd, geschuurd en daarna met Owatrol behandeld.
Het ontmantelen en verwijderen van de oude spanten werd uitgevoerd door een heel leger aan roeiers. Dit ging soms met beleid, soms met wat minder beleid en gaf vooral een enorm kabaal van slijpen, hameren, discussies, lachen en vloeken.
Spanten stomen
Na enig speurwerk konden we een mooie partij eiken bemachtigen die geschikt was voor de potdeksels, stevenbalk en natuurlijk de spanten. Als eerste hebben we aan de binnenzijde van alle spanten een ronde kant gefreesd. Dit gebeurt om de kans op breken te verkleinen wanneer de spanten gebogen worden. Hierna werden de spanten een aantal dagen in een bak met water gelegd. Door de spanten eerst te “wateren” laten het hout zich makkelijker buigen na het stomen. Toen de eerste helft van de oude spanten in de sloep om-en-om verwijderd waren kon het stomen beginnen.
De meeste spanten waren meer dan 3 meter lang en we hadden dus een lange stoomkist nodig die we speciaal voor dit project gemaakt hebben. In deze stoomkist passen 2-3 spanten tegelijk wat ons in staat stelde om meerdere spanten achter elkaar te stomen. Hout stoomt men een uur per duim dikte. Onze spanten waren 20mm dik en moesten er drie kwartier stomen (48 minuten om precies te zijn). Voor het ‘inlopen’ van het gestoomde spant stonden een paar man met klemmen klaar buiten de boot en er stond een iemand in de boot. Zodra het wekkertje ging pakte een iemand het spant uit de stoomkist en plaatste het dwars over de sloep. Degene in de sloep ‘liep’ het spant tegen de binnenkant van de huid en kon het aan de bovenste gang vastgeklemd worden. In de oude klinknagelgaten werd het spant op diverse plekken tijdelijk vastgeschroefd. Zo bleef het spant enkele dagen op zijn plek zitten zodat het goed de vorm kon aannemen.
Stomen is tot op zekere hoogte trial and error en omdat er met een natuurproduct gewerkt wordt breekt er wel eens een spant dat ingebogen wordt. Bij de spanten van de Murk ging het stomen redelijk goed, een enkele keer brak een spant omdat de nerf dan toch niet helemaal recht liep of omdat er een noest in het hout zat. Als de breuk in het midden van het spant zat dan konden we het restant van het spant vaak nog gebruiken voor of achter in de boot waar de spanten aanzienlijk korter waren.
Nadat alle spanten erin gestoomd waren konden ze vastgeklonken worden. Traditioneel klinken is een heel proces van opeenvolgende handelingen. Daarom hebben we op een zaterdagochtend eerst een klink-clinic georganiseerd. Harmen gaf een uitleg over het hele proces en daarna konden de roeiers losgaan op een paar stukken gebroken spant. Op deze manier kreeg men een gevoel hoe ze de nagel goed in het gat kregen zonder deze krom te slaan, hoe ze de luchthamer gebruiken en hoe ze de nagel kop moesten tegenhouden. Onder toeziend oog van Harmen kon men vervolgens gaan klinken voor het echie.
Ook het klinken was weer een zeer lawaaiige aangelegenheid en ging in het begin gepaard met een hoop misverstanden en geschreeuw naar elkaar. Omdat de een buiten de boot zit en de ander binnenin zie je niet van elkaar wat je doet en moet je goed communiceren en dit terwijl er hard met (lucht)hamers geslagen wordt. Bij het klinkteam Jan en Joost (voorzitter) ging het bijvoorbeeld als volgt: “Ja kan ie?” Nee nog niet, ik kan de dolly niet vinden!” PRRRRRRTTT!! “Neehee eikel wacht nou even!” “Hè wat zeg je?” “Ok nu kan het” ….. “Hij kan hoor waarom wacht je nou?” “Oh ik dacht dat je nog niet klaar was”. Maar na een aantal avonden hadden ze aan een half “Ja” of “Joe” genoeg en liep het proces gesmeerd.
Het was ook mooi om tijdens dit proces de dynamiek van Team heren Murk te zien veranderen. In het begin was de groep nog wat verdeeld over het nut van de gehele restauratie. Logisch want Murk was niet echt mooi meer om te zien. Zo waren er de gebroken spanten, de verf die her en der begon te bladderen en de provisorische reparaties. Tegelijk was er ook de liefde voor de boot waarin ze zoveel al hadden meegemaakt en de wil Murk weer tot een mooie stevige roeisloep te maken. Gedurende het proces van spanten buigen en klinken verdween deze verdeeldheid en werd iedereen heel erg enthousiast. Het opbouwen was immers begonnen en mooie nieuwe stukken hout kwamen terug in de Murk. Hiermee kwam niet alleen Murk weer langzaam tot leven maar werd ook de teamspirit van de roeiers weer nieuw leven ingeblazen.
Ondertussen hielden wij ons bezig met de rest van de werkzaamheden aan de Murk. Jan maakte een nieuwe stevenknie met een haaklas waar de binnenkielbalk in paste. Ook maakten we een nieuw bovenste stuk van de stevenbalk. Harmen verving de doftwegers en plaatste de doften terug nadat alles een nieuwe laag zwarte verf had gekregen.
Jan maakte de bovenste gangen na op basis van de oude en met behulp van mallen maakte hij de nieuwe potdeksels. Deze werden wat dikker dan de vorige wat voor extra stevigheid. Verder plaatsten we blokjes eiken tussen de bovenkanten van de spanten zodat de gehele potdekselopbouw, waar de roeidollen in kwamen te zitten, een robuust geheel werd.
Inmiddels naderde de deadline van de eerste wedstrijd en werden alle handjes ingezet om de sloep in de verf en antifouling te zetten. De voetenbanken en andere zaken werden geïnstalleerd en de huidovergangen aan de binnenkant werden behandeld met een mengsel van was en lijnolie om het eerste water buiten te houden totdat de eiken huidplanken waren dichtgetrokken.
Te water!
Woensdagmiddag 8 maart was het zover: de Murk ging te water! Met de teruggevonden teamspirit en de liefde voor Murk hadden bijna alle roeiers de mogelijkheid gevonden om bij de tewaterlating aanwezig te zijn. Heel erg mooi om te zien hoe alle leden van dit hechte team, net als wij, zenuwachtig op de kade stond draaien en met een glas champagne in de hand stond te kijken hoe Murk, in de banden van de kraan, langzaam in het water zakte. Best wel spannend want zou ze drijven of gelijk vollopen? Het viel gelukkig mee, de eerste paar dagen kwam er zoals te verwachten wat water binnen maar zodra de huid was dichtgetrokken bleef ze zo goed als droog.
Na wat champagne over de boeg, en nog wat extra in het glas, bleef Murk nog een paar dagen in de hijsbanden hangen om vervolgens nog een weekje in de haven te mogen wachten op de eerste roeisessie.
Wij zijn Sloeproeien Naarden erg dankbaar dat we gezamenlijk deze restauratie hebben kunnen uitvoeren en daarmee zijn JM Boatworks en Sloeproeien Naarden onlosmakelijk met elkaar verbonden.
De reactie
Reactie van Sloeproeien Naarden aan het einde van het eerste seizoen met de gerestaureerde Murk.
Joost Lanting, roeier uit Team Heren Murk: “Ik kijk terug op een super seizoen met een, voor mijn gevoel, zo goed als nieuwe sloep. De Murk is steviger en beter dan voorgaande jaren. Het hele proces van de sloep uit elkaar halen en weer steviger opbouwen heeft het team en de vereniging goed gedaan. Zelfs leden die niet in de Murk roeien hebben geholpen met de heropbouw. Ik zou deze exercitie niet iedere paar jaar willen doen, maar als het dan toch zou moeten dan weer met Jan en Harmen.
Na deze restauratie van de Murk kunnen wij er weer vol tegenaan en gelukkig gaan Harmen & Jan ook nog alle riemen van de vereniging voorzien van jaarlijks onderhoud. Naast dat wij door dit project veel van elkaar hebben geleerd, leren wij nu ook een van de mannen van JM Boatworks roeien in de Murk. Harmen is vanaf dit seizoen een roeier geworden in team Heren Murk".
